Бу тарих меним анамнынъ къартбабасы акъкъында

Меним адым Исмет.

Мен – В.Г. Короленко адына  2-джи  гимназиянынъ 5 -А сыныф талебесим

АД-2012с. (ХАТЫРА номинациясы)

Бу тарих меним анамнынъ къартбабасы акъкъында

Меним дедем Истанбулда догъгъан. Онынъ ады  Юлимас эфенди.  ХХ асырнынъ башында о Къырымгъа кельген медресе оджасы оларакъ.   О къырымтатар къызны пек севген ве онъа эвленген. Оларнынъ огълу - меним дедем Юсуф Кемал..

Кемал дедем – тюркиели, сюргюнлюк вакътында онъа Къырымда къалмагъа теклиф эткенлер, амма о къорантасынен  Узбекистангъа кеткен.

Весиле Усеинова

(фото ресимде онъ тарафта),

    Бараш коюнден, Кезлев янындан

Дедем ве онынъ аптеси 40 йыл корюшмегенлер…

Бу анамнынъ къартаналары

Ачлыкътан кътаргъан тёгеречиклер...

 Абляминова Зиде
Акимовка кою у.м. 5 сыныф талебеси
АД-2012 с.

Ачлыкътан кътаргъан тёгеречиклер...

Меним къартанамнынъ ады Менсултан Велиева. О 1920 сенеси дюньягъа кельген ве 1993 сенеси вефат этти. Къартанама бу капик шекилинде алтын тёгеречик онъынъ  анасы Насибе къартанайдан кечкен. Къартанамнынъ  анасы 1900 сенеси дюньягъа кельген. Насибе къартанама исе, бу дигерлик онъынъ анасындан кечкен.

Адети  - узьре эвельде къызлар озюне нишан шейлери: марама, явлукълар, эльбезлер ве дигер шейлер азырлагъанлар. Антер ве марамаларыны алтын йиплернен нагъышлагъанлар, феслерини, исе меним элимдеки киби алтын тёгеречиклернен безеткенлер. Бу тегеречикнинъ устюнде эки беттен араб язувлары бар. Четлеринде исе, чечеклер урулгъан.  Мен беллесем, бу язувлар дуаларнынъ айры къысымлары.

Бу тёгеречиклерден къартанамда бир дане дегиль, бир авуч шей эди. Сюргюнлик вакътында  къартанам,  балаларыны ачтан ольдюрмемек ичюн, бу тегеречиклерни ун, отьмек ве дигер ашайтларгъа денъиштирген. Къалгъаныны исе, олюминден алдын, бутюн къыз торунларына бирер дане тегеречик багъышлагъан. Ве эр бир торунында озь акъкъында бир мираз къалдыргъан.

Шимдики заманда феслерни  сары капик я да сары тюсте кягъытларнен безетелер. Эльбетте, эвельки заманда феслер къыйметлидже ве дюльбердже олгъанлар.

Мен эминим ки, биз яшлар бу дигерликлерни сакълап къалып яш несиллерге этиштирермиз. Ве бу дигерликлер акъкъында бир къач несилль дегиль де, чокъ-чокъ несиллер икяе этерлер.    

Къартанамдан къалгъан кумюш къушакъ.

Ильясова Назлы, 
Перекоп умумтасиль мектеби
АД-2012 с.

    

Къартанамдан къалгъан  кумюш къушакъ.

Рахметли къартбабам Эмирзак Элимдар 1940 сенеси 25 майыс куню Къырымнынъ Акъ-Мечеть районындаки Садырбагъай коюнде дюньягъа

 кельген. Онынъ анасы Теслиме къартанам къартдедемнинъ анасындан, яни озь къайнанасындан къалгъан кумюш къушакъны меним апчеме Иззетова Эргъувангъа, озь келинине, багъышлагъан, чюнки оларнынъ къоранталарында бойле адет олгъан.
Апчемнинъ айткъанларына коре, бу кумюш къушакънынъ даа зынджырда асылгъан къылычы (кинжал) бар экен, амма, афсуски, о, джоюлгъан.

Къартбабам Эмирзак Элимдар ве апчем Иззетова Эргъуван 1970 сенеси эвленгенлер ветойнынъ эртеси куню къартбабамнынъ анасы Теслиме къартанам, меним апчеме къайнанасындан къалгъан кумюш къушакъ-ны багъышлагъан.

Шимдики куньлери мен бу къушакънынъ саибим, чюнки мен анамнен бера-бер Эргъуван апчемнен бир эвде яшаймыз.

Къырымтатар тили ве эдебияты оджамыз, Эмиралиева Зульфие Иззетовна, тешкиль эткен миллий байрамларда мен бу къушакъны кием ве о, къартанамдан къалгъан шей, къартанамнынъ тюсю деп, гъурурланам.

 Апчемнинъ айткъанларына коре, торунларындан кимиси яхшы окъуп, онъа биринджи чевара багъышласа,о, шахсен озю, бу кумюш къушакъны, бизим аиле дигерлигимизни, онъа багъышлар.

Кумюш къушакъ

Джапаров Фикрет. 

Далекое умумтасиль мектеби. Черномор къасабасы

АД-2012 с.

Кумюш къушакъ

—Къырымтатар миллий ильванлар- лятифлиги, озьгюн орьнегинен айырылып тура. Мезкюр ильванларны шаркъий аньанелери излене, бедийлик  тарафындан исе олар текрарланмаз ве озьгюндир. Энъ кенъ къулланылгъан исе кумюш ильванлардыр, чюнки кумюш озь шифалы хасиетлери иле беллидир. Усталар къуюм ильванлары ималат вакътында къыйметли маденлерни чешит усуллар иле ишлеп чыкъара: тёкмеджилик, дёгюлюв, къакъмаджылыкъ киби. Асырлар девамында куюмджы усталар эджатларнынъ аньанелерини зияде сакълай ве инкишаф эттире эдилер. Миллий ильванлар шекиль чешитлиги, ойма языларнен безетильгени иле, базыда арап сёзлери ве ибарелери де оюлып язылгъанынен ярашып фаркълана.

«Кумюш къушакъ»- бу меним айлемнынъ дегерлиги.

Бу къушакъ несильден –несильге  кадын тарафындан кече.Меним анама бу къушакъ битамдан къалды. Анам  къушакъны татама  тебрик этти. Шимди бу къушакъ татамда.

200 йыллыкъ килим

Энанова Эльмаз 

Кировский район Приветненская ОШ
АД-2012 с.

Къырымтатар халкъынынъ санаты- бизим миллий гъурурымыздыр. Эвель заманларда яратылгъан санат эсерлери – токъумаджылыкъ, эшьялары- оларнынъ эписи дюнья мединиетининъ бир парчасы олып, бизим мисильсиз байлыкътыр. Орьнеклери алтын йипнен нагъышлангъан антерлерге,марама ве феслерге, къушакъларгъа бакъсанъ, юрегинъ къувана, козьлеринъ къамаша.

Бойле бир меракълы санатымызнен, оларнынъ къараманларынен таныш олайыкъ.

200 йыллыкъ килим

1944 сене 18 майыс къырымтатарларны Къырымдан сюргюн этильген кунь. Бизим халкъымыз ичюн фаджиалы кунь.

Бу куньлер ич бир вакъыт текрарланмасын.

   Къартанамнынъ ады Алие. Къырымдан чыкъаргъанларында о пек кучук бала эди.

  Къартанамнынъ къартанасы... Аджире къартанам Измаилова 1886 йылы догъгъан.Пек хаста экен. Дженк, сюргюнлик ич кимсени аямады. Акъайлар, къартбабам дженкте. Эвде тек балалар ве къартлар.

   Къартанамнынъ хаста къартанасыны зорнен юк машинагъа , затен мал ташыгъан вагонгъа еткизип мына бу килим устюне яткъызгъанлар, устюне бала ергъаныны орткенлер. Олар сувукъ ве узакъ Уралгъа  тюшкенлер. Бу  килим устюнде гедже адамлар сувукътан сакълангъанлар, онынъ устюнде юкълагъанлар. Бу килим нидже- нидже адамларнынъ сагълыгъыны, омюрини къорчалап кельген.

    Эфсаневий , муджизели килим къартанамларнынъ омюрини сакълап къалгъан.

    Яшайыш девам эте. Омюрлер кече. Къартанамнынъ аилеси бу килимни сакълап кельмекте.

   Алие къартанам бу  килимни эр вакъыт сюрткенде, сыйпагъанда козь яшы. 

Таптамнынъ келинлик джиезлери

Балбек Алие Февзиевна

Кировский район Приветненская ОШ

Ученица 10-Б класса

АД-2012г.

Таптамнынъ келинлик джиезлери

Балбек Алие

 Джума-Эли кою, Кировское къасабасы 

«Къыз бала бешикте,  джиезлери сандыкъта» эскиден къалгъан сезлер.

   Меним Мусфире таптам ве Усеин дедем эвленгенлерине бу сене 55 йыл оладжакъ. Алла оларгъа узун омюр ве къавий сагълыкъ берсин.

   Мусфире таптам озю эльбезлерни, къуран къапыны озь элинен нагъышлагъан. Мулинелер йиплер чокъ тапылмай эди, пек узакъ ерлерден кетириле эди. Лампалар астында гирдживалар орюп, эльбезлер нагъышлап джиезлерини азырлай эдилер.

   Явлыкъларны ишлеп тойда кельген мусафирлерге, ойнагъанларгъа даркъата эдилер.

   Келинлернинъ энъ къыйметли шейлеринден бири къушакъ ве фес эди.

   Бу къушакъ таптамнынъ келинлик къушагъы. Бу къушакъны таптама къайнанасы тойда багъышланды. «Энъ севгили ве екяне келиниме» деген. Бу къушакъ 150 йыллыкъ къушакътыр.

Бу бакъыр джезве дедемнинъ анасынынъ джезвесидир. Джезве чокъ йыллар адамларгъа хызмет этип кельген. Бу джезвенинъ саиби рахметли Куркчи Фатиме таптамдан къалгъан. Джезвени «козь бебеги» киби сакълаймыз. О бизим  аилемизнинъ энъ къыйметли несиллер мирасыдыр.