Джаппарова Надире ( Янтарное
кою, 11 сын.)
Энъ къыйметли мирас
Аиле дегерликлери тек аиле гъуруры
олмайып,
бутюн мемлекетнинъ гъуруры ве
байлыгъы олмалы,
чюнки шейлерге нисбетен мунасебет –
озь мемлекетининъ
тарихына, медениетине нисбетен
ватанперверликтир, – дей оджамыз.
Эвимизде бир эски Къуран китабы бар. Мен оны
сыныф этнографик кошесине кетиреджек олдым. Амма Зарема къартанам манъа: «Бу Къуран бизим
аилемиз ичюн энъ къыйметли мирастыр, эвимизнинъ тёрюни
алгъан – китаптыр. Не ичюн десенъиз, онынъ озь тарихы бар…. Динъленъиз!
Энъ
къыйметли мирас
Къуран китабы – бу эр бир муминнинъ
энъ яхшы сёзюдир.
Къуран – бу дуа, бу ибадет этмекнинъ
озюдир.
Къуран
- энъ зарур, тилекнинъ озюдир. Эр анги вакъытта Къуранны окъусанъ, эр
анги хастагъа, мушкюльге девадыр.
Къуран окъумакъ - бу истегини бильдирип, дуа этмек, тилек
этип Аллагъа ялвармакътыр.
Эр бир мусульманнынъ эвинде олгъаны
киби бизим эвимизнинъ тёрюнде Къуран
китабы къуран къапы ичинде бир мыкъчыкъта асылы тура. Бу Къураннен меракълы бир адисе багълы.
Къуран китаплары 1783 сенеси Къазан шеэринде
бир уфакъ басмаханеде басылгъанлар. Бу басмахане Къазан университетининъ бинасы ичинде
ерлешкен эди. О йыллары анда 30 дане араб арифлеринен язылгъан Къуран китабы басылып чыкъарылгъан
экен. Бир къач йыллардан сонъ
басмаханенинъ мудири дюньяны терк эткени себебинден басмахане чалышмады, сонъра
исе къапатылды. Къуран китапларыны гемилернен Истамбулгъа йибергенлер.
1790-ынджы сенеси андаки нешриятларда бу Къуран эсасында Къуран китаплары басып чыкъараджакъ олгъанлар,
амма техникий джеэттен (араб уруфатында язылы олгъаны ичюн) китапнынъ
мундериджесини топламасынынъ чаресини тапып оламагъан сонъ, Къазан шеэриндеки
басмаханеге огренмек ичюн беш-алты мутехассыс йиберелер. Олар, анда эски
басмаханенинъ шараитлерини ве басма машинкаларыны (тезьяларыны) огренип, кене
Туркиеге къайталар. Анда Къуран китапларыны басып чыкъаралар.
1836 сенеси Туркиеден гемилернен кельген
алыш-веришчилер бир талай «мануфактура» кетиргенлер. О шейлернен мубарек Къуран
китапларыны да алып кельгенлер. Меним Идрис къартбабамнынъ Асан къартбабасы бир
данесини сатып ала. Акъчасы етишмегени
себебинден апайы - Фатма къартананынъ бир «Къан таш юзюк» адлы тылсымлы алтын
юзюгини да къошып бере. О къырмызы ташлы
юзюкнинъ корюниши дюльбер дегиль экен, амма бир кимсенинъ бурнундан къан акъса,
юзюкни бармагъына такъкъанынен къанны токътата экен. Буны Зарема къартанама къайнанасы
Суиде къартанам айтыр экен.
Йыллар кече. Мубарек Къуран Смаил къартбабама къала. Немсе девринде
къартбабамларнынъ эвлерини якъалар. Суиде къартанам Идрис къартбабама эв ичинде
Къуран къайда олгъаныны айтып анълата ве Къуранны янгъындан къуртаралар. Идрис
къартбабамнынъ тенинде яныкъ излери ойле де къалгъан эди, - дей Зарема
къартанам. Къураннынъ янгъан бетлерини
ве сатырларыны Суиде къартанам эльязма
этип къошкъан, чюнки о, арап тилинде эм яза, эм окъуй экен.
1944 сенеси майыснынъ 18-де Идрис къартбабам анасы Суиде къартанамнен
Къырымдан бутюн къырымтатар миллетинен сюргюн этиле. Чокъ шей алмагъа рухсет
бермеселер де, олар башта Къуранны бир юзьбезге сарып алалар… Озьбекистаннынъ
Бегават шеэрине тюшелер. Кельген йыллары пек чокъ ачлыкъ чеккенлер, ама
Къуранны ерли халкъ (озьбеклер) не къадар сорасалар да бир шейге не
денъишкенлер, не де саткъанлар. «Къуран бизни къуртарды», - дер экен Суиде
къартана.
Ойле этип Къуран китабы Фатма къартанама, сонъ Суиде къартанама, сонъ
Зарема къартанама дегерлик олып кече.
- Бу мубарек Къуранны мен санъа иманет
этем,- дей Зарема къартанам. Тедбирлерде
этнографик сергиси отькерильсе, мен Къуранны алып барам, амма къалдырмайым,
чюнки бу
мубарек Къуран китабы аиле
дегерлиги олып къалды ве оны ипратмагъа я да джоймагъа акъкъымыз ёкъ.
Ашагъыда,
аилемизнинъ дегерлиги, сакъланып
къалынгъан ве несиллерни багълагъан, Къуран китабынынъ фоторесимлери.
Комментариев нет:
Отправить комментарий